System BDO we Francji – co muszę wiedzieć?
Spis treści
Warto podkreślić, że obowiązek wpisu nie dotyczy jedynie dużych zakładów przemysłowych czy firm recyklingowych. W BDO rejestrują się także mniejsi przedsiębiorcy, w tym właściciele e-commerce. Jeśli sprzedajesz produkty w opakowaniach, wprowadzasz na rynek sprzęt elektroniczny albo baterie, istnieje duża szansa, że system BDO obejmuje również ciebie.
Dzięki temu rozwiązaniu państwo ma możliwość kontrolowania, gdzie trafiają odpady, jak są przetwarzane i czy wszystko odbywa się zgodnie z przepisami o ochronie środowiska. Z punktu widzenia przedsiębiorcy oznacza to dodatkowy obowiązek administracyjny, ale także narzędzie, które wymusza większą przejrzystość i porządek w obszarze gospodarki odpadami.
Czy we Francji istnieje odpowiednik BDO i jak działa?
To pytanie naturalnie pojawia się u wielu przedsiębiorców, którzy planują ekspansję zagraniczną. Francja jest jednym z największych rynków e-commerce w Europie, dlatego polskie firmy coraz częściej kierują tam swoją ofertę. Wraz z wejściem na nowy rynek pojawia się jednak kwestia obowiązków środowiskowych. Skoro w Polsce funkcjonuje BDO, czy we Francji istnieje podobny system i czy trzeba się do niego dostosować?
Odpowiedź jest jednoznaczna. We Francji także działają rozwiązania kontrolujące przepływ odpadów, choć ich struktura jest nieco inna niż w Polsce. Kluczowe znaczenie mają dwa systemy. Pierwszy to RNDTS, czyli krajowy rejestr odpadów, ziemi wydobytej i osadów, który obowiązuje od 2022 roku i ma na celu pełną digitalizację śledzenia strumieni odpadów. Drugi to Trackdéchets, platforma służąca do monitorowania odpadów niebezpiecznych i zapewniająca, że ich transport i utylizacja są całkowicie przejrzyste.
Oba narzędzia uzupełniają się i tworzą spójny ekosystem, który pozwala władzom francuskim śledzić odpady od momentu ich powstania aż po recykling lub unieszkodliwienie. Dla przedsiębiorców oznacza to obowiązek dostosowania się do podobnych, choć inaczej zorganizowanych regulacji niż w Polsce.
System BDO a francuskie odpowiedniki
Podobieństwa i różnice między systemami
Choć zarówno w Polsce, jak i we Francji cel jest identyczny – pełna kontrola nad odpadami i ich prawidłowe zagospodarowanie – to sposób, w jaki oba kraje zorganizowały swoje systemy, różni się dość znacząco.
W Polsce funkcjonuje BDO, czyli Baza danych o produktach i opakowaniach oraz o gospodarce odpadami. To jeden centralny system, który skupia w sobie kilka funkcji. Znajduje się w nim rejestr przedsiębiorców, ewidencja odpadów, obowiązek sprawozdawczy oraz raportowanie dotyczące produktów i opakowań wprowadzanych na rynek. Dzięki temu wszystkie dane są zebrane w jednym narzędziu i w jednym miejscu, co sprawia, że system jest stosunkowo przejrzysty.
We Francji sytuacja wygląda inaczej. Tam system został podzielony na dwie oddzielne platformy. Pierwszą z nich jest RNDTS, czyli Registre National des Déchets, Terres excavées et Sédiments, krajowy rejestr dotyczący zdecydowanej większości odpadów. Drugim rozwiązaniem jest Trackdéchets, platforma skupiona wyłącznie na odpadach niebezpiecznych. Taki podział sprawia, że przedsiębiorca musi wiedzieć, które odpady podlegają zgłoszeniu w RNDTS, a które należy rejestrować w Trackdéchets.
Pod względem funkcjonalnym oba systemy – polski BDO i francuskie rozwiązania – są bardzo podobne. Zarówno w Polsce, jak i we Francji umożliwiają państwu pełną kontrolę nad przepływem odpadów oraz rozliczanie przedsiębiorców z obowiązków środowiskowych. Najważniejsza różnica dotyczy struktury i podziału odpowiedzialności między dwie platformy.
Rola RNDTS
RNDTS to centralny rejestr, który działa od 2022 roku i obejmuje wszystkie kategorie odpadów, zarówno zwykłe, jak i niebezpieczne, a także ziemię wydobytą i osady. Jego głównym zadaniem jest monitorowanie przepływu odpadów w całym kraju.
System pozwala gromadzić informacje o tym, gdzie odpady powstały, kto odpowiada za ich transport oraz w jaki sposób zostały dalej zagospodarowane – czy zostały odzyskane, poddane recyklingowi, czy unieszkodliwione. Dzięki temu francuskie władze zyskują możliwość nie tylko bieżącej kontroli, ale także analizy danych i planowania przyszłej polityki odpadowej.
Z punktu widzenia przedsiębiorców RNDTS oznacza obowiązek prowadzenia registre chronologique, czyli rejestru chronologicznego, oraz systematycznego wprowadzania wymaganych informacji do bazy.
Rola Trackdéchets
Drugim filarem systemu jest Trackdéchets, platforma cyfrowa stworzona specjalnie z myślą o gospodarce odpadami niebezpiecznymi. To właśnie w tym narzędziu rejestrowane są wszystkie etapy drogi odpadu – od chwili przekazania, poprzez transport i odbiór, aż po jego ostateczne przetworzenie lub unieszkodliwienie.
Platforma zastępuje tradycyjne papierowe dokumenty i formularze, w tym bordereaux de suivi des déchets dangereux (BSD), czyli potwierdzenia przekazania odpadów niebezpiecznych. Cały proces odbywa się w formie elektronicznej, co z jednej strony znacząco ułatwia obsługę, a z drugiej strony sprawia, że system jest bardziej przejrzysty i trudniejszy do obejścia.
Brak rejestracji odpadów niebezpiecznych w Trackdéchets jest traktowany jako poważne naruszenie prawa i może prowadzić do dotkliwych kar finansowych. To właśnie dlatego przedsiębiorcy działający na francuskim rynku muszą bardzo uważnie rozróżniać, w którym systemie powinni raportować określone odpady.
RNDTS – Rejestr Narodowy Odpadów, Ziemi Urobionej i Osadów
Geneza systemu
Francuski system RNDTS (Registre National des Déchets, Terres excavées et Sédiments) został ustanowiony na mocy ustawy AGEC (Anti-Gaspillage pour une Économie Circulaire) z 10 lutego 2020 roku. Był to jeden z kluczowych filarów transformacji Francji w stronę gospodarki o obiegu zamkniętym i odpowiedź na rosnącą potrzebę walki z marnotrawstwem zasobów.
Od 1 stycznia 2022 roku system działa w pełni i obejmuje wszystkie kategorie odpadów – zarówno niebezpieczne, jak i zwykłe – a także ziemię wydobytą i osady. Wdrożenie RNDTS pozwoliło na digitalizację i centralizację danych, które wcześniej były rozproszone pomiędzy różne instytucje i prowadzone w sposób niespójny.
Cele i zadania RNDTS
Podstawową funkcją systemu jest konsolidacja danych. RNDTS gromadzi w jednym miejscu wszystkie informacje o przepływie odpadów, eliminując wcześniejsze problemy z rozproszeniem dokumentacji. Dzięki temu powstał jednolity obraz całej gospodarki odpadami w skali krajowej.
Drugim celem jest zwiększenie transparentności i kontroli. Każdy ruch odpadu – od jego powstania, przez transport, aż po przetworzenie lub unieszkodliwienie – musi zostać zapisany w systemie i elektronicznie potwierdzony. Takie rozwiązanie znacząco utrudnia nielegalne praktyki, takie jak porzucanie odpadów, i pozwala organom nadzorującym na szybką reakcję w razie nieprawidłowości.
RNDTS wspiera również gospodarkę o obiegu zamkniętym (GOZ). Dzięki szczegółowym danym władze mogą analizować dostępne zasoby materiałowe i wspierać recykling oraz ponowne wykorzystanie surowców. System nie pełni więc wyłącznie roli kontrolnej – stał się także fundamentem francuskiej polityki ekologicznej i narzędziem planowania przyszłych działań w zakresie gospodarki odpadami.
Kto ma obowiązek korzystać z systemu
Do RNDTS muszą raportować wszystkie podmioty, które mają styczność z odpadami w toku swojej działalności. Obowiązek dotyczy wytwórców odpadów, a także posiadaczy, przewoźników i instalacji zajmujących się ich odzyskiem, recyklingiem czy unieszkodliwianiem. W praktyce oznacza to, że system obejmuje zarówno duże zakłady przemysłowe, jak i mniejsze firmy, jeśli tylko wytwarzają odpady wymagające ewidencji.
Rejestr chronologiczny a RNDTS
Każdy przedsiębiorca objęty obowiązkiem musi prowadzić registre chronologique, czyli rejestr chronologiczny dokumentujący wszystkie ruchy odpadów. Dane z tego rejestru są następnie wprowadzane do RNDTS, tak aby francuskie władze miały dostęp do pełnych i aktualnych informacji.
Wpisy w rejestrze obejmują datę powstania odpadu, jego rodzaj zgodny z katalogiem odpadów, ilość, dane podmiotów przekazujących i odbierających oraz sposób zagospodarowania – recykling, odzysk lub unieszkodliwienie. Dzięki temu możliwe jest pełne śledzenie całej ścieżki życia odpadu, a przedsiębiorcy są rozliczani z każdego etapu.
Trackdéchets – dla odpadów niebezpiecznych
Zakres stosowania
Drugim filarem francuskiego systemu gospodarowania odpadami jest Trackdéchets – ogólnokrajowa platforma cyfrowa stworzona do obsługi odpadów niebezpiecznych. Narzędzie to zostało zaprojektowane z myślą o odpadach, które ze względu na swoje właściwości chemiczne, biologiczne lub toksyczne wymagają szczególnego nadzoru i ścisłego dokumentowania ich obiegu.
Obowiązek korzystania z Trackdéchets wynika z przepisów ustawy AGEC (Anti-Gaspillage pour une Économie Circulaire) oraz powiązanych rozporządzeń wykonawczych. System obejmuje między innymi odpady zawierające substancje trwałe organiczne (POP), odpady z azbestem (amiant), różnego rodzaju frakcje medyczne i zakaźne, a także VHU (Véhicules Hors d’Usage), czyli pojazdy wycofane z eksploatacji. Do platformy trafiają również inne grupy wskazane w oficjalnym katalogu odpadów niebezpiecznych.
W praktyce każdy podmiot, który wytwarza, transportuje, zbiera, odbiera lub przetwarza tego rodzaju odpady, musi korzystać z Trackdéchets.
Funkcjonalności platformy
Najważniejszym elementem systemu jest cyfryzacja przepływu dokumentów. Kluczową rolę odgrywa tutaj BSD (Bordereau de Suivi des Déchets) – elektroniczny formularz śledzenia odpadów, który zastąpił papierowe dokumenty wykorzystywane wcześniej.
BSD towarzyszy każdej partii odpadów od momentu ich przekazania, poprzez transport, aż po przetworzenie lub unieszkodliwienie. Na każdym etapie musi zostać zatwierdzony elektronicznie przez wszystkie zaangażowane podmioty. Dzięki temu odpady można śledzić w czasie rzeczywistym, ryzyko utracenia lub sfałszowania dokumentów zostało praktycznie wyeliminowane, a administracja ma natychmiastowy dostęp do kompletnych danych.
Trackdéchets pełni także funkcję raportową. Platforma pozwala generować zestawienia – na przykład roczne sprawozdania – które dokumentują ilości i rodzaje obsługiwanych odpadów. Dane te są automatycznie dostępne dla organów nadzorczych, co ogranicza liczbę dodatkowych obowiązków sprawozdawczych po stronie przedsiębiorców.
Zwolnienie z prowadzenia osobnego rejestru
Korzystanie z Trackdéchets wiąże się dla przedsiębiorców z istotnym ułatwieniem. Zgodnie z francuskimi przepisami, podmioty raportujące odpady niebezpieczne za pomocą tej platformy są zwolnione z prowadzenia osobnego registre chronologique dla tej kategorii odpadów.
Oznacza to, że elektroniczne wpisy i potwierdzenia w systemie mają pełną moc prawną i w całości zastępują tradycyjną dokumentację papierową. W efekcie cały proces jest bardziej przejrzysty, mniej obciążający administracyjnie, a wszystkie dane są dostępne w ujednoliconej formie cyfrowej i mogą być w każdej chwili weryfikowane przez organy kontrolne.
Obowiązek prowadzenia rejestru chronologicznego
Wymogi wynikające z Kodeksu Środowiskowego
Jednym z kluczowych obowiązków w zakresie gospodarki odpadami we Francji jest prowadzenie registre chronologique, czyli rejestru chronologicznego. Podstawą prawną jest Kodeks Środowiskowy (Code de l’Environnement), w szczególności artykuł R. 541-43 i kolejne.
Do prowadzenia rejestru zobowiązane są wszystkie podmioty mające styczność z odpadami. Obejmuje to zarówno wytwórców i posiadaczy, jak i zbierających, przewoźników, pośredników oraz instalacje zajmujące się magazynowaniem lub przetwarzaniem. Każdy z nich odpowiada za to, by dokumentować wszystkie etapy przepływu odpadów, które przechodzą przez jego działalność.
Podstawowym celem tego obowiązku jest zapewnienie pełnej identyfikowalności odpadów. Dzięki rejestrowi możliwe jest prześledzenie całej historii odpadu – od momentu jego powstania, przez kolejne etapy przekazywania i transportu, aż po ostateczny recykling, odzysk lub unieszkodliwienie.
Minimalny okres przechowywania
Rejestr może być prowadzony w formie papierowej lub elektronicznej, przy czym większość firm decyduje się na drugie rozwiązanie ze względu na łatwiejszą integrację z systemem RNDTS. W przypadku odpadów niebezpiecznych obowiązki wynikające z prowadzenia registre chronologique mogą zostać zastąpione raportowaniem w Trackdéchets, co znacząco upraszcza proces administracyjny.
Dokumentacja musi być przechowywana przez minimum trzy lata, a w przypadku niektórych rodzajów odpadów niebezpiecznych – nawet do pięciu lat. Oznacza to, że przedsiębiorca musi być przygotowany na ewentualną kontrolę administracyjną w dowolnym momencie w tym okresie.
Jakie dane trzeba zapisywać
Rejestr chronologiczny musi być na tyle szczegółowy, aby pozwalał na odtworzenie pełnej ścieżki życia odpadu. Zgodnie z przepisami, każdy wpis powinien zawierać datę i godzinę powstania, przekazania lub odbioru odpadu, jego kod i nazwę zgodnie z europejskim katalogiem odpadów, a także ilość wyrażoną w tonach, kilogramach lub metrach sześciennych.
Niezbędne są także dane nadawcy i odbiorcy – nazwa firmy, adres i numer identyfikacyjny. W przypadku transportu trzeba podać również informacje o przewoźniku i numer rejestracyjny pojazdu. Ostatnim elementem jest wskazanie przewidzianego sposobu zagospodarowania odpadu, czyli czy zostanie poddany recyklingowi, odzyskowi energetycznemu, składowaniu czy innej formie unieszkodliwienia.
Znaczenie dla przedsiębiorców
Rejestr chronologiczny nie jest wyłącznie biurokratycznym obowiązkiem. To także dowód zgodności z przepisami. Prawidłowo prowadzona dokumentacja pozwala przedsiębiorcy udowodnić, że odpady zostały właściwie zagospodarowane i przekazane do uprawnionych podmiotów.
Brak rejestru, jego nierzetelne prowadzenie lub wpisy zawierające błędne informacje mogą prowadzić do poważnych sankcji administracyjnych i finansowych. Dlatego dla firm działających na rynku francuskim obowiązek ten powinien być traktowany jako jeden z fundamentów zgodności środowiskowej.
Proces rejestracji i raportowania
Rejestracja firmy w RNDTS
Aby móc korzystać z francuskiego systemu gospodarowania odpadami, każde przedsiębiorstwo musi uzyskać dostęp do RNDTS. Rejestracja odbywa się w pełni online, za pośrednictwem platformy urzędowej zarządzanej centralnie przez Ministerstwo ds. Transformacji Ekologicznej we współpracy z ADEME.
Wniosek rejestracyjny zawiera podstawowe dane identyfikacyjne firmy, takie jak nazwa i forma prawna przedsiębiorstwa, adres siedziby, numer SIRET lub SIREN oraz określenie zakresu prowadzonej działalności związanej z odpadami.
Po weryfikacji zgłoszenia firma otrzymuje dostęp do systemu. Pracownicy upoważnieni do obsługi platformy logują się przy pomocy indywidualnych kont powiązanych z FranceConnect, czyli francuskim systemem elektronicznej identyfikacji. Zapewnia to bezpieczeństwo i gwarancję autentyczności wszystkich wprowadzanych danych.
Prowadzenie e-rejestru
Po uzyskaniu dostępu przedsiębiorca ma obowiązek bieżącego prowadzenia registre chronologique w formie elektronicznej i wprowadzania wszystkich danych do RNDTS. Każdy etap życia odpadu – od momentu jego powstania, poprzez transport, aż po ostateczne zagospodarowanie – musi być dokładnie odnotowany w systemie.
W przypadku odpadów niebezpiecznych dodatkowa ewidencja odbywa się w Trackdéchets. Tam wymagane jest elektroniczne potwierdzanie dokumentów BSD (Bordereau de Suivi des Déchets). Dzięki temu przedsiębiorcy są zwolnieni z obowiązku prowadzenia osobnego registre chronologique dla tej kategorii odpadów, ponieważ dane z Trackdéchets są uznawane za równoważne.
Integracja obu systemów sprawia, że administracja publiczna – ADEME, DREAL oraz inspekcja środowiskowa – ma pełny i natychmiastowy wgląd w przepływ odpadów w skali całego kraju.
Raport roczny
Oprócz bieżącej obsługi systemu przedsiębiorcy muszą przygotować i przekazać raport roczny dotyczący gospodarki odpadami. Dokument obejmuje zestawienie wszystkich odpadów, które zostały wytworzone, zebrane, przetransportowane lub przetworzone przez firmę w danym roku kalendarzowym.
Termin złożenia raportu to 1 maja roku następującego po roku sprawozdawczym. Adresatem jest ADEME (Agence de la transition écologique), czyli Agencja ds. Transformacji Ekologicznej. Zebrane dane są następnie przekazywane do właściwych DREAL (Regionalnych Dyrekcji Środowiska, Planowania i Mieszkalnictwa), które odpowiadają za regionalny nadzór i kontrole.
Raport roczny jest podstawowym narzędziem monitoringu gospodarki odpadami. Brak złożenia dokumentu, przekazanie go po terminie lub ujęcie w nim błędnych danych może prowadzić do kontroli, a także do poważnych sankcji administracyjnych lub finansowych.
Kary i ryzyko niezgodności
Konsekwencje braku rejestracji lub niewłaściwego raportowania
Francuskie przepisy dotyczące gospodarki odpadami są ściśle egzekwowane, a każde odstępstwo od obowiązków wynikających z RNDTS i Trackdéchets może prowadzić do poważnych konsekwencji.
Brak rejestracji w systemie, niewprowadzanie danych, błędy w raportowaniu, brak sprawozdań lub ich nieterminowe złożenie są traktowane jako naruszenie Code de l’Environnement, czyli francuskiego Kodeksu Środowiskowego. Nie ma tu znaczenia, czy mówimy o dużym zakładzie przemysłowym, czy o małej firmie e-commerce – obowiązki obejmują wszystkie podmioty mające styczność z odpadami. Co więcej, brak świadomości przepisów nie zwalnia z odpowiedzialności. Administracja traktuje takie uchybienia na równi z celowym unikaniem obowiązków.
Przykłady sankcji finansowych i kontroli
Za niewypełnianie obowiązków przewidziane są zarówno kary administracyjne, jak i finansowe. Zgodnie z Kodeksem Środowiskowym mogą one wynieść nawet 75 000 euro, a w przypadku poważnych naruszeń obejmować również karę pozbawienia wolności do dwóch lat (art. L. 541-46 Code de l’Environnement).
Możliwe jest także czasowe wstrzymanie działalności związanej z gospodarką odpadami, jeśli przedsiębiorstwo nie dostosowuje się do obowiązujących wymogów.
Najczęściej karane są przypadki braku wpisu w RNDTS lub Trackdéchets, błędnego lub niepełnego prowadzenia registre chronologique, nieterminowego przekazania raportu rocznego oraz brak dokumentów potwierdzających przekazanie odpadów.
Kontrole przeprowadzane są przez DREAL (Direction Régionale de l’Environnement, de l’Aménagement et du Logement) oraz inspekcję środowiskową. Mogą one obejmować zarówno weryfikację elektronicznej dokumentacji w systemach, jak i kontrolę na miejscu – w zakładzie, magazynie czy punkcie zbiórki. W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości przedsiębiorca zobowiązany jest do ich natychmiastowego usunięcia. Powtarzające się naruszenia lub odmowa współpracy skutkują dodatkowymi sankcjami.
Dlaczego transparentność jest kluczowa dla przedsiębiorstw
Francuski system gospodarowania odpadami został zaprojektowany tak, aby wymusić pełną przejrzystość działań. Transparentność nie jest więc wyłącznie wymogiem prawnym – to również element strategii biznesowej i budowania reputacji.
Firmy, które rzetelnie raportują odpady, pokazują, że działają odpowiedzialnie i zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju. Dla młodych przedsiębiorców, zwłaszcza w sektorze e-commerce, ma to szczególne znaczenie. Francuscy kontrahenci coraz częściej wymagają potwierdzenia zgodności z przepisami środowiskowymi, a brak transparentności może zamknąć drogę do współpracy i rozwoju na tym rynku.
Zgodność z systemami RNDTS i Trackdéchets to zatem nie tylko ochrona przed sankcjami, lecz także inwestycja w wiarygodność firmy. Transparentne działania pozwalają budować zaufanie partnerów biznesowych, wzmacniają pozycję konkurencyjną i otwierają drzwi do dalszej ekspansji.
Zakończenie
Francuski model gospodarowania odpadami to przykład pełnej digitalizacji i transparentności. Systemy RNDTS i Trackdéchets tworzą spójny ekosystem, w którym każdy ruch odpadu jest rejestrowany, a państwo ma pełną kontrolę nad jego obiegiem – od momentu powstania aż po recykling lub unieszkodliwienie. To podejście wpisuje się w szerszą strategię gospodarki o obiegu zamkniętym i pokazuje, jak istotną rolę odgrywa technologia w zarządzaniu środowiskiem.
Dla przedsiębiorców oznacza to konieczność rzetelnego przygotowania dokumentacji i znajomości zasad działania systemów. Wczesne uporządkowanie procesów wewnętrznych (np. ewidencja odpadów, przypisanie odpowiedzialnych osób, wybór narzędzi IT) sprawia, że spełnienie wymogów jest prostsze i mniej obciążające. To szczególnie ważne dla właścicieli małych e-commerce’ów, którzy dopiero wchodzą na rynek francuski – brak przygotowania może szybko doprowadzić do problemów, kar i dodatkowych kosztów.
Warto jednak pamiętać, że zgodność z RNDTS i Trackdéchets to nie tylko obowiązek, ale również inwestycja w wiarygodność firmy. Transparentne działania budują zaufanie klientów i partnerów biznesowych, zwiększają konkurencyjność na wymagającym rynku francuskim i chronią przed sankcjami administracyjnymi.
Jeżeli planujesz rozwijać działalność we Francji, skontaktuj się z ekspertem ds. gospodarki odpadami lub doradcą prawnym. Dzięki temu unikniesz błędów w rejestrze i zyskasz pewność, że Twoja firma działa zgodnie z francuskim prawem środowiskowym. Takim ekspertem jesteśmy także my! Skontaktuj się z nami i razem zajmiemy się Twoimi dokumentami.
