System BDO w Szwajcarii – co muszę wiedzieć?

Nic dziwnego, że osoby rozwijające działalność poza Polską – na przykład w Szwajcarii – zastanawiają się, czy tam również czeka je podobny system. W końcu sprzedaż do innego kraju to nie tylko logistyka i marketing, ale też dostosowanie się do przepisów środowiskowych i regulacji dotyczących odpadów.

I tu pojawia się najważniejsza różnica. W Szwajcarii nie ma jednego, centralnego rejestru, który odpowiadałby polskiemu BDO. Nie funkcjonuje też obowiązkowy system rozszerzonej odpowiedzialności producenta (EPR) w takim kształcie, w jakim znamy go z Polski czy Unii Europejskiej. Zamiast tego rozwiązania są rozproszone, a ich charakter jest w dużej mierze dobrowolny i zależy od branży.

Dla młodych przedsiębiorców z Polski może to być zarówno ułatwienie, jak i wyzwanie. Z jednej strony nie trzeba przechodzić przez skomplikowaną biurokrację i centralne rejestracje. Z drugiej – to na firmie spoczywa odpowiedzialność, aby sprawdzić, jakie systemy działają w danej branży, gdzie trzeba się zgłosić, jakie opłaty obowiązują i jakie przepisy właśnie wchodzą w życie.

Ten artykuł wyjaśni szczegółowo, jak wygląda system gospodarowania odpadami w Szwajcarii, na co musisz zwrócić uwagę jako przedsiębiorca oraz jakie zmiany pojawią się w najbliższych latach. Dzięki temu będziesz mógł świadomie planować sprzedaż na rynku szwajcarskim, bez ryzyka, że pominiesz ważne obowiązki i narazisz się na problemy.

Brak centralnego rejestru i obowiązkowego EPR w Szwajcarii

W Polsce większość przedsiębiorców, którzy wprowadzają na rynek produkty w opakowaniach, ma obowiązek wpisu do BDO. System działa jako scentralizowana baza, której głównym celem jest kontrola nad tym, kto i w jakich ilościach wprowadza produkty oraz opakowania stające się później odpadem. W praktyce oznacza to jedno źródło danych: jeśli prowadzisz sklep internetowy i wysyłasz paczki do klientów, państwo wie, ile opakowań czy sprzętu pojawiło się w obiegu i jakie obowiązki środowiskowe się z tym wiążą.

W Szwajcarii takiego rozwiązania nie ma. Nie istnieje centralny rejestr ani jednolity, ustawowy system rozszerzonej odpowiedzialności producenta (EPR), który obejmowałby wszystkie branże i produkty. Zamiast tego działa rozproszony model, w którym ważną rolę odgrywają gminy oraz organizacje branżowe tworzące dobrowolne lub pół-obowiązkowe systemy zbiórki i recyklingu.

Dla przedsiębiorcy oznacza to, że nie wystarczy sprawdzić jednej ustawy i dopełnić jednej procedury. Każdy rodzaj odpadów rządzi się innymi zasadami i trzeba osobno przeanalizować, jakie rozwiązania funkcjonują w danej kategorii.

Opakowania

W przypadku opakowań obecnie nie ma w Szwajcarii ustawowego obowiązku przystąpienia do systemu EPR. Funkcjonują jednak rozwiązania rynkowe, które cieszą się dużym udziałem w zbiórce i recyklingu. Najbardziej znanym przykładem jest PET Recycling Switzerland, odpowiedzialne za butelki PET. Oprócz tego istnieją systemy dla szkła, kartonu czy tworzyw sztucznych, organizowane zarówno przez prywatne podmioty, jak i samorządy.

Odpady elektryczne i elektroniczne (WEEE)

Dużo bardziej rozbudowane są mechanizmy związane z odpadami elektrycznymi i elektronicznymi. Funkcjonują tutaj dwa główne systemy, które działają od wielu lat i obejmują znaczną część rynku:

• SENS eRecycling – zajmuje się m.in. sprzętem AGD, oświetleniem i bateriami trakcyjnymi.
• Swico Recycling – koncentruje się na sprzęcie IT, RTV i fotograficznym.

Oba systemy finansowane są poprzez tzw. opłatę recyklingową doliczaną do sprzedaży produktów. Z perspektywy firmy przypomina to model EPR, ale wciąż nie wynika on z jednego centralnego aktu prawnego – to raczej dobrze zorganizowane rozwiązania branżowe.

Szkło, plastik i karton

Te materiały zbierane są przede wszystkim lokalnie, w ramach systemów gminnych i sieci punktów odbioru. W zależności od kantonu organizacja może wyglądać nieco inaczej, dlatego przedsiębiorca działający na całym rynku szwajcarskim musi śledzić lokalne różnice i dostosowywać się do obowiązujących praktyk.

Plusy i minusy braku centralizacji

Brak jednego rejestru to rozwiązanie, które ma swoje zalety. Mniejsze firmy z Polski, chcące sprzedawać w Szwajcarii, nie muszą przechodzić przez skomplikowaną biurokrację podobną do BDO. Z drugiej strony, odpowiedzialność za prawidłowe działanie spada bezpośrednio na przedsiębiorcę. To on musi sprawdzić, które systemy dotyczą jego branży i jakie opłaty należy ponieść, aby działać w zgodzie z zasadami i oczekiwaniami rynku.

Dobrowolne systemy branżowe

W Szwajcarii, mimo że nie istnieje centralny rejestr podobny do polskiego BDO, przedsiębiorcy mogą korzystać z dobrze rozwiniętych systemów branżowych. Ich zadaniem jest organizacja zbiórki i recyklingu określonych produktów. Formalnie udział w takich rozwiązaniach nie jest obowiązkowy, ale w praktyce większość firm decyduje się na współpracę. Wynika to zarówno z presji rynku, jak i wysokiej świadomości ekologicznej konsumentów, którzy oczekują od marek odpowiedzialności za odpady. Z tego powodu systemy te działają w praktyce jak rozszerzona odpowiedzialność producenta, nawet jeśli nie są narzucone ustawowo.

SENS eRecycling

Jednym z najlepiej znanych systemów w Szwajcarii jest SENS eRecycling. Powstał ponad trzydzieści lat temu i od tego czasu odpowiada za recykling sprzętu elektrycznego i elektronicznego. Trafia do niego zarówno duże i małe AGD, jak i źródła światła czy baterie trakcyjne. Model finansowania opiera się na Advance Recycling Contribution, czyli opłacie recyklingowej doliczanej do ceny zakupu produktów. W praktyce wygląda to tak, że klient kupujący nową lodówkę wnosi dodatkową, niewielką opłatę, która później trafia do systemu i pokrywa koszty recyklingu.

Dla przedsiębiorców przystąpienie do SENS oznacza jasne zasady gry. Nie trzeba samodzielnie organizować odbioru i utylizacji sprzętu, bo system zapewnia pełną infrastrukturę i kontrolę nad procesem recyklingu.

Swico Recycling

Drugim ważnym filarem gospodarki odpadami elektronicznymi w Szwajcarii jest Swico Recycling. System powstał w 1994 roku z inicjatywy branży IT i od początku koncentruje się na komputerach, urządzeniach RTV, sprzęcie biurowym i fotograficznym. Dziś obsługuje on dziesiątki tysięcy ton odpadów rocznie, a jego skala sprawia, że jest postrzegany jako jeden z głównych gwarantów sprawnego funkcjonowania systemu recyklingu WEEE.

Swico działa na podobnych zasadach jak SENS – jego finansowanie również opiera się na opłatach recyklingowych. Różnicą jest profil, ponieważ organizacja skupia się na produktach technologicznych i elektronice użytkowej. Dla firm uczestnictwo w Swico ma dodatkową wartość marketingową, ponieważ logo systemu jest w Szwajcarii dobrze rozpoznawalne i utożsamiane z odpowiedzialnością środowiskową.

Systemy dla opakowań i metali

Poza odpadami elektrycznymi i elektronicznymi w Szwajcarii działają także organizacje zajmujące się opakowaniami i metalami. PET Recycling Switzerland prowadzi szeroką sieć zbiórki butelek PET, które można oddawać m.in. w sklepach czy na stacjach benzynowych. VetroSwiss odpowiada za recykling szkła, natomiast IGORA specjalizuje się w aluminiowych opakowaniach takich jak puszki czy folie. Z kolei Ferro Recycling zajmuje się opakowaniami stalowymi i innymi metalami.

Każda z tych organizacji funkcjonuje niezależnie, ale ich wspólnym celem jest maksymalizacja odzysku surowców. Przedsiębiorca, który sprzedaje swoje produkty w Szwajcarii, może więc wybrać odpowiedniego partnera w zależności od tego, jakie materiały stosuje w opakowaniach.

Korzyści dla firm z uczestnictwa

Przystąpienie do systemów branżowych, choć formalnie dobrowolne, przynosi firmom wyraźne korzyści. Najważniejszą z nich jest zgodność z lokalnymi standardami, która daje pewność, że odpady zostaną właściwie zagospodarowane. To minimalizuje ryzyko problemów prawnych, ale także ogranicza możliwość negatywnego odbioru ze strony opinii publicznej.

Drugim istotnym aspektem jest wizerunek. W Szwajcarii konsumenci są bardzo świadomi ekologicznie i coraz częściej zwracają uwagę na to, jak firmy radzą sobie z odpowiedzialnością środowiskową. Uczestnictwo w systemach takich jak SENS, Swico czy PET Recycling działa więc jak wizytówka, pokazując, że marka poważnie traktuje kwestię recyklingu i dba o cały cykl życia swoich produktów.

Dla wielu firm oznacza to także realną przewagę konkurencyjną. W sytuacji, gdy rynek jest nasycony, a konsumenci mają wiele opcji do wyboru, informacja o udziale w systemach recyklingowych może przełożyć się na większe zaufanie klientów i lepsze wyniki sprzedaży.

Zasada „zanieczyszczający płaci” i opłaty komunalne

Jednym z fundamentów szwajcarskiego systemu gospodarowania odpadami jest zasada „polluter pays”, czyli w prostym tłumaczeniu – zanieczyszczający płaci. Jej sens jest prosty: koszty związane z zagospodarowaniem odpadów ponosi ten, kto je wytwarza. Odpowiedzialność nie spoczywa wyłącznie na przedsiębiorstwach, ale dotyczy także gospodarstw domowych. Każdy, kto produkuje śmieci, w praktyce finansuje ich odbiór i utylizację.

Zasada „polluter pays” w praktyce

W odróżnieniu od wielu krajów Unii Europejskiej w Szwajcarii opłaty za odpady nie są ukryte w podatkach lokalnych ani pobierane w formie ryczałtu. System działa inaczej: mechanizmy finansowania są bezpośrednio powiązane z ilością wyrzucanych śmieci. Dzięki temu konsumenci i firmy czują realny koszt generowania odpadów. To nie tylko zwiększa poczucie odpowiedzialności, ale też realnie motywuje do redukcji, segregacji i recyklingu.

System worków i opłat komunalnych

Najbardziej charakterystycznym rozwiązaniem w Szwajcarii jest system worków na śmieci z opłatą typu pay-per-bag. W wielu gminach odpady komunalne można wyrzucać wyłącznie do specjalnych, oznakowanych worków, które trzeba kupić w sklepie. Cena takiego worka obejmuje już koszt wywozu i utylizacji, co oznacza, że każdy płaci proporcjonalnie do ilości wyrzucanych śmieci.

W niektórych regionach zamiast worków stosuje się naklejki, które przykleja się na zwykłe torby, a opłata naliczana jest w ten sam sposób. Zdarzają się też systemy mieszane – np. podstawowa opłata gminna za wywóz odpadów uzupełniona dopłatami za dodatkowe worki lub częstszy odbiór pojemników. Niezależnie od formy rozwiązania obowiązuje ta sama logika: im więcej odpadów ktoś wytwarza, tym wyższe ponosi koszty.

Rola gmin w zbiórce selektywnej

Organizacja selektywnej zbiórki należy przede wszystkim do gmin. To one odpowiadają za tworzenie i utrzymywanie infrastruktury, decydują o lokalizacji punktów odbioru i ustalają zasady funkcjonowania całego systemu. W praktyce mieszkańcy mają do dyspozycji rozbudowaną sieć miejsc, gdzie mogą oddać różne frakcje odpadów.

W wielu dzielnicach znajdują się specjalne kontenery na szkło, papier, metale czy tekstylia. Dodatkowo sklepy i stacje benzynowe współpracują z organizacjami recyklingowymi, dzięki czemu w tych miejscach również można oddać odpady, takie jak butelki PET. Ważną rolę pełnią także lokalne centra recyklingowe, tzw. „Recyclinghöfe”, gdzie przyjmowane są większe ilości śmieci lub odpady specjalne, np. stare urządzenia AGD, farby czy sprzęt elektroniczny.

Dzięki połączeniu działań samorządów, sektora prywatnego i systemów branżowych Szwajcaria osiąga jedne z najwyższych wskaźników recyklingu w Europie. Ponad połowa odpadów komunalnych trafia do ponownego przetworzenia, a w przypadku niektórych materiałów – na przykład butelek PET – poziom recyklingu przekracza nawet osiemdziesiąt procent.

Nadchodzące zmiany – nowa Ustawa o Opakowaniach (VerpV)

Szwajcaria od lat uchodzi za kraj, w którym recykling jest na bardzo wysokim poziomie, ale brakowało w niej ogólnokrajowego, prawnie obowiązującego systemu rozszerzonej odpowiedzialności producenta dla opakowań. To się jednak zmieni. Od 1 stycznia 2027 roku zacznie obowiązywać nowa ustawa o opakowaniach – Verpackungsverordnung (VerpV). Nowe przepisy wprowadzają jednolity system EPR, obejmujący wszystkie rodzaje opakowań i materiały, i staną się jednym z najważniejszych punktów zwrotnych w szwajcarskiej polityce odpadowej.

Wprowadzenie ogólnokrajowego systemu EPR

Nowa ustawa zastąpi dotychczasowe regulacje, które obejmowały tylko część rynku, jak np. opakowania napojowe. Po raz pierwszy wszystkie typy opakowań zostaną objęte systemem EPR. Oznacza to, że każdy producent i importer będzie miał obowiązek finansowania systemu zbiórki, sortowania i recyklingu opakowań, zgodnie z zasadą „zanieczyszczający płaci”.

Harmonizacja z gospodarką o obiegu zamkniętym

VerpV nie ogranicza się jedynie do nałożenia opłat. Jej celem jest wprowadzenie zasad gospodarki o obiegu zamkniętym. Przepisy kładą nacisk na minimalizację zużycia materiałów, projektowanie opakowań tak, aby nie stwarzały technicznych barier w recyklingu, a także maksymalne wykorzystanie surowców wtórnych tam, gdzie jest to technicznie i ekonomicznie możliwe.

Opłaty i depozyty

Nowa ustawa precyzuje także konkretne instrumenty finansowe. Dla szklanych opakowań przewidziano opłatę w wysokości od 0,01 do 0,10 CHF za każdą sztukę, która będzie przeznaczona na finansowanie zbiórki, sortowania oraz nadzoru Federalnego Urzędu ds. Środowiska (BAFU). W przypadku opakowań wielokrotnego użytku wprowadzony zostanie obowiązkowy depozyt w wysokości co najmniej 0,30 CHF. Firmy będą mogły być zwolnione z tego obowiązku, jeśli udowodnią, że system zwrotów działa z efektywnością na poziomie co najmniej 80% w ciągu pięciu lat.

Nowe zasady obejmą również kartony i plastik jednorazowego użytku. Producenci i importerzy będą musieli organizować ich odbiór i recykling. Jeśli nie uda się osiągnąć wymaganych poziomów (70% dla kartonów i 55% dla plastiku), wprowadzona zostanie dodatkowa opłata wstępna albo obowiązkowy system depozytowy.

Obowiązki raportowe i przejrzystość

Ważnym elementem nowych regulacji będzie też przejrzystość rynku. Firmy będą zobowiązane do raportowania ilości i rodzajów wprowadzanych opakowań. Obowiązek ten, który dotychczas dotyczył głównie napojów, zostanie rozszerzony na wszystkie kategorie. Dla przedsiębiorców oznacza to konieczność prowadzenia szczegółowych ewidencji i dostosowania procesów raportowych.

Harmonogram wdrożenia

Proces wdrażania VerpV został podzielony na kilka etapów. Od 1 stycznia 2027 roku ustawa wejdzie w życie i zacznie obowiązywać w zakresie ogólnych zasad. Rok później, czyli od 1 stycznia 2028 roku, producenci i importerzy będą mieli obowiązek zapewnienia zbiórki dla opakowań z plastiku jednorazowego i kartonów napojowych. Ostatni etap – pełne uruchomienie obowiązków raportowych – nastąpi 1 stycznia 2029 roku.

Kontekst legislacyjny i motywacja

Nowa ustawa to odpowiedź na postulaty wzmocnienia gospodarki o obiegu zamkniętym, w szczególności na inicjatywę parlamentarną 20.433. To także reakcja na rosnące wymagania środowiskowe w Europie i potrzebę harmonizacji z regulacjami unijnymi, takimi jak projektowane rozporządzenie PPWR (Packaging and Packaging Waste Regulation). Dla Szwajcarii oznacza to dostosowanie się do europejskich standardów i uniknięcie problemów w handlu transgranicznym.

Znaczenie dla firm eksportujących do Szwajcarii

Dla polskich przedsiębiorców, którzy sprzedają swoje produkty do Szwajcarii, VerpV to sygnał, że kończy się czas „luźniejszych” zasad w obszarze opakowań. Od 2027 roku każda firma będzie musiała nie tylko dostosować swoje opakowania do recyklingu, ale także ponosić koszty systemu i prowadzić raportowanie. To może wydawać się dodatkowym obciążeniem, ale warto potraktować to jako inwestycję. W Szwajcarii klienci zwracają ogromną uwagę na kwestie środowiskowe, więc dostosowanie się do VerpV można wykorzystać jako element strategii marketingowej, podkreślając proekologiczne podejście firmy.

Praktyczne kroki dla przedsiębiorców

Wejście na rynek szwajcarski to dla wielu polskich firm e-commerce realna szansa na rozwój i pozyskanie nowych klientów. Warto jednak pamiętać, że sprzedaż za granicę wiąże się nie tylko z kwestiami logistycznymi czy marketingiem, ale również z odpowiedzialnością środowiskową. Szwajcaria przez długi czas opierała się głównie na dobrowolnych systemach branżowych, jednak od 2027 roku sytuacja ulegnie zmianie – zacznie obowiązywać nowa ustawa o opakowaniach (VerpV), która obejmie wszystkich producentów i importerów. Dlatego przygotowania warto zacząć już teraz.

Zidentyfikuj strumienie odpadów

Podstawą jest określenie, jakie rodzaje odpadów powstają w wyniku twojej działalności. Jeśli sprzedajesz elektronikę lub sprzęt AGD, musisz pamiętać o obowiązku korzystania z systemów SENS eRecycling i Swico Recycling. Jeśli działasz w branży spożywczej, kosmetycznej czy innej, w której sprzedajesz produkty w opakowaniach, kluczowe będzie to, z jakich materiałów korzystasz i czy są one łatwe do recyklingu. Im precyzyjniej zidentyfikujesz swoje strumienie odpadów – czy jest to plastik, karton, szkło, czy elektronika – tym łatwiej dopasujesz się do odpowiednich rozwiązań i przygotujesz na nowe regulacje.

Dołącz do systemów branżowych

Choć obecnie wiele rozwiązań formalnie ma charakter dobrowolny, w praktyce traktowane są jako standard rynkowy. Dlatego warto rozważyć przystąpienie do funkcjonujących w Szwajcarii systemów. SENS eRecycling zajmuje się recyklingiem sprzętu AGD, oświetlenia i baterii trakcyjnych, a Swico Recycling odpowiada za komputery, sprzęt RTV i elektronikę użytkową. W przypadku opakowań można współpracować z takimi organizacjami jak PET Recycling Switzerland, VetroSwiss, IGORA czy Ferro Recycling.

Przynależność do tych systemów nie tylko zapewnia dostęp do sprawnie działającej infrastruktury, ale także wzmacnia wizerunek firmy. Konsumenci w Szwajcarii rozpoznają i cenią te organizacje, dlatego współpraca z nimi staje się często oczekiwanym elementem działalności.

Przygotuj opakowania na nowe przepisy

Od 1 stycznia 2027 roku wszystkie opakowania wprowadzane na rynek szwajcarski będą musiały nadawać się do recyklingu, a producenci i importerzy zostaną zobowiązani do finansowania systemu zbiórki i przetwarzania odpadów. To oznacza konieczność dokładnej analizy stosowanych obecnie opakowań. Jeśli korzystasz z trudnych do przetworzenia materiałów, takich jak wielowarstwowe plastiki czy nietypowe kompozyty, już teraz warto rozpocząć proces zmiany.

Przejście na opakowania monomateriałowe lub takie, które spełniają kryteria recyklingu, pozwoli uniknąć problemów po 2027 roku. Co więcej, wzmocni to pozycję twojej marki w oczach szwajcarskich klientów, którzy przywiązują dużą wagę do ekologicznych rozwiązań.

Śledź rozwój przepisów

Wejście w życie VerpV w 2027 roku to dopiero początek. Obowiązki będą wdrażane stopniowo, aż do 2029 roku, kiedy system raportowania i finansowania zostanie w pełni uruchomiony. Dlatego niezwykle istotne jest, aby regularnie monitorować komunikaty Federalnego Urzędu ds. Środowiska (BAFU) oraz śledzić lokalne wytyczne gmin dotyczące selektywnej zbiórki. Dzięki temu będziesz mógł elastycznie dostosowywać politykę opakowaniową i logistykę do zmieniających się wymogów, unikając niepotrzebnych ryzyk i kosztów.

Podsumowanie

Brak centralnego systemu BDO w Szwajcarii nie oznacza braku obowiązków dla przedsiębiorców. Przeciwnie – zamiast jednego rejestru i ujednoliconej procedury, firmy muszą odnaleźć się w systemie rozproszonym, opartym na lokalnych rozwiązaniach i branżowych inicjatywach. To wymaga większej samodzielności i odpowiedzialności, ale jednocześnie daje możliwość wyboru partnerów i dostosowania działań do własnych potrzeb.

Szwajcaria stawia na proaktywne podejście. Z jednej strony funkcjonują sprawdzone, choć formalnie dobrowolne, systemy recyklingu takie jak SENS, Swico, PET Recycling czy VetroSwiss. Z drugiej – nadchodzą nowe regulacje, które zmienią zasady gry. Ustawa o opakowaniach (VerpV), wchodząca w życie w 2027 roku, wprowadzi ogólnokrajowy obowiązek EPR i obejmie wszystkie rodzaje opakowań.

Dla firm z Polski, które chcą działać na rynku szwajcarskim, będzie to kluczowy moment. Ci, którzy przygotują się wcześniej – zidentyfikują strumienie odpadów, dostosują opakowania, dołączą do odpowiednich systemów i zaczną monitorować przepisy – zyskają przewagę konkurencyjną i zbudują silniejszy wizerunek marki.

Szwajcarski rynek ceni odpowiedzialność środowiskową i przejrzystość. Dostosowanie się do nowych wymogów nie jest więc wyłącznie formalnością, ale także inwestycją w zaufanie klientów i długofalowy rozwój biznesu. Warto więc patrzeć na VerpV nie jak na przeszkodę, ale jak na szansę, by wejść na wyższy poziom działania i wzmocnić pozycję swojej firmy w jednym z najbardziej wymagających i ekologicznie świadomych rynków w Europie.

Pamiętaj – niezależnie od tego, w jakim kraju planujesz zadbać o EPR, my służymy pomocą. Odezwij się do nas i razem przeprowadzimy wszystkie potrzebne rejestracje!