System BDO w Niemczech – co muszę wiedzieć?
Spis treści
Dla wielu właścicieli sklepów online wejście na rynek niemiecki jest naturalnym krokiem rozwoju. Niemcy to jeden z największych e-commerce’owych rynków w Europie i ogromna szansa na zwiększenie sprzedaży. Tu pojawia się jednak kluczowe pytanie: czy w Niemczech działa taki sam system jak polski BDO?
Odpowiedź brzmi: nie. W Niemczech nie znajdziesz jednego centralnego rejestru na wzór polskiego BDO. Zamiast tego funkcjonują trzy oddzielne systemy, które regulują kwestie związane z ochroną środowiska i odpadami. Są to: przepisy dotyczące opakowań (Verpackungsgesetz, czyli rejestr LUCID), sprzętu elektrycznego i elektronicznego (ElektroG, rejestracja w Stiftung EAR) oraz baterii i akumulatorów (BattG, również Stiftung EAR).
To właśnie te trzy obszary powinien znać każdy przedsiębiorca planujący sprzedaż na rynku niemieckim. Brak wiedzy o obowiązkach rejestracyjnych może skutkować poważnymi konsekwencjami – od kar finansowych po zablokowanie sprzedaży.
W tym artykule pokażemy Ci, jak wygląda różnica między polskim systemem BDO a rozwiązaniami funkcjonującymi w Niemczech. Omówimy szczegółowo każdy z trzech niemieckich rejestrów, wyjaśnimy kto i w jaki sposób musi się w nich rejestrować oraz jak wyglądają obowiązki związane z raportowaniem. Na końcu znajdziesz także porównanie Polska–Niemcy, które ułatwi Ci zrozumienie, co dokładnie zmienia się przy ekspansji na nowy rynek.
Dlaczego w Niemczech nie ma BDO?
Inne podejście do prawa i administracji
W Niemczech nie znajdziesz jednego, ogólnego rejestru odpadów i produktów na wzór polskiego BDO. Obowiązki w ramach Extended Producer Responsibility (EPR) są rozdzielone pomiędzy różne ustawy i instytucje. Za rejestr opakowań odpowiada Zentrale Stelle Verpackungsregister (ZSVR), która prowadzi bazę LUCID. Sprzęt elektryczny i elektroniczny oraz – po nowelizacji – także baterie podlegają rejestracji w Stiftung EAR, działającej jako centralny organ właściwy w tych obszarach.
Obok systemów EPR funkcjonuje również narzędzie elektroniczne eANV / ZKS-Abfall, służące do ewidencji odpadów niebezpiecznych. To jednak nie jest odpowiednik BDO dla wszystkich strumieni odpadów, choć często bywa z nim mylone przez przedsiębiorców wchodzących na rynek niemiecki.
Trzy główne filary niemieckiego systemu
Verpackungsgesetz
Ustawa o opakowaniach nakłada na przedsiębiorców obowiązek rejestracji w systemie LUCID – rejestracja jest bezpłatna i od 1 lipca 2022 roku obejmuje wszystkie rodzaje opakowań, także transportowe, serwisowe czy B2B. W przypadku opakowań trafiających do gospodarstw domowych konieczne jest dodatkowo zawarcie umowy z tzw. dualnym systemem, który zajmuje się zbiórką i recyklingiem. Do tego dochodzi regularne raportowanie ilości wprowadzonych opakowań. Od 2022 roku serwisy sprzedażowe, takie jak eBay czy Amazon, mają prawny obowiązek weryfikowania, czy sprzedawcy wywiązują się z obowiązków wynikających z VerpackG.
ElektroG
Sprzęt elektryczny i elektroniczny regulowany jest przez ustawę ElektroG, która implementuje dyrektywę WEEE. Producent lub sprzedawca wysyłkowy musi zarejestrować się w Stiftung EAR i uzyskać numer WEEE. Jeżeli firma nie ma siedziby w Niemczech, musi wyznaczyć tam upoważnionego przedstawiciela (Bevollmächtigter), który będzie pełnił rolę formalnego reprezentanta wobec Stiftung EAR.
BattG
Obowiązki związane z bateriami i akumulatorami wynikają z ustawy BattG. Od 1 stycznia 2021 roku poprzednia procedura zgłoszeniowa w Federalnym Urzędzie Ochrony Środowiska (UBA) została zastąpiona rejestracją w Stiftung EAR. Wydawany jest tam indywidualny numer BattG. W zależności od rodzaju baterii obowiązują różne zasady dotyczące zbiórki i systemów odbioru. Również w tym przypadku producenci zagraniczni, którzy nie mają siedziby w Niemczech, mogą działać wyłącznie poprzez wyznaczonego przedstawiciela. Dodatkowe wymogi sukcesywnie wprowadza unijne rozporządzenie bateryjne (EU) 2023/1542, które harmonizuje zasady w całej Unii Europejskiej.
Co to oznacza dla przedsiębiorcy z Polski
Brak centralnego systemu nie oznacza mniejszych obowiązków. Wręcz przeciwnie – każdy sprzedawca, który kieruje swoje produkty na rynek niemiecki, musi sprawdzić, czy podlega jednemu, dwóm czy wszystkim trzem rejestrom. W praktyce wiele polskich e-sklepów spełnia warunki dla każdego z nich jednocześnie: rejestracja w LUCID (a przy sprzedaży do klientów indywidualnych także umowa z systemem dualnym), uzyskanie numeru WEEE w Stiftung EAR oraz rejestracja BattG dla baterii.
Coraz częściej to nie tylko urzędy, ale także same platformy sprzedażowe egzekwują te obowiązki. Amazon czy eBay wprost blokują oferty firm, które nie przedstawią dowodu rejestracji. Dla polskich przedsiębiorców oznacza to konieczność pełnej zgodności z przepisami już na etapie rozpoczęcia sprzedaży – bez tego sprzedaż w Niemczech staje się niemożliwa.
Verpackungsgesetz i rejestr LUCID
Kogo dotyczą przepisy VerpackG
Ustawa o opakowaniach (Verpackungsgesetz, w skrócie VerpackG) to kluczowy element niemieckiego systemu gospodarowania odpadami. Przepisy obejmują wszystkich przedsiębiorców, którzy wprowadzają na rynek niemiecki produkty w opakowaniach – niezależnie od tego, czy są producentami, importerami, czy prowadzą sklep internetowy wysyłający paczki do klientów w Niemczech.
Obowiązki dotyczą przede wszystkim opakowań konsumenckich i grupowych, ale obejmują także część opakowań transportowych, serwisowych oraz wielorazowych. W praktyce oznacza to, że jeśli produkt trafia do odbiorcy w jakimkolwiek opakowaniu, firma ma obowiązek rejestracji w systemie LUCID.
Rejestracja w LUCID i numer rejestracyjny
Podstawowym wymogiem jest rejestracja w rejestrze LUCID, który prowadzi Zentrale Stelle Verpackungsregister (ZSVR). Proces rejestracji jest bezpłatny, ale absolutnie obowiązkowy. Po zakończeniu procedury przedsiębiorca otrzymuje indywidualny numer rejestracyjny LUCID. Numer ten należy podawać kontrahentom, a także wykorzystywać przy sprzedaży na platformach e-commerce. Brak rejestracji oznacza, że produkty nie mogą być legalnie sprzedawane w Niemczech, a serwisy takie jak Amazon czy eBay aktywnie blokują oferty sprzedawców, którzy nie wywiązali się z obowiązków.
Umowa z dualnym systemem
Drugim elementem zgodności z VerpackG jest podpisanie umowy z jednym z tzw. dualnych systemów. To wyspecjalizowane firmy, które odpowiadają za odbiór, segregację i recykling odpadów opakowaniowych. Przedsiębiorca deklaruje ilości i rodzaje wprowadzanych na rynek opakowań, a system zapewnia ich późniejszy odzysk. Koszty tej współpracy zależą od wolumenu – im więcej opakowań wprowadzanych, tym wyższe opłaty.
Obowiązek raportowania
Na przedsiębiorcy ciąży także obowiązek raportowania ilości wprowadzanych opakowań. Standardowo wymagane jest sprawozdanie roczne do ZSVR, które musi być zgodne z danymi przekazanymi do systemu dualnego. Firmy wprowadzające duże wolumeny opakowań muszą dodatkowo przedstawić potwierdzenie zgodności raportów przygotowane przez certyfikowanego audytora środowiskowego (Umweltgutachter).
Przykład polskiego sklepu internetowego
Wyobraź sobie, że prowadzisz w Polsce sklep online sprzedający kosmetyki i zaczynasz wysyłać je do Niemiec. Towar trafia do klienta w plastikowych butelkach, które pakujesz w karton, uzupełniasz wypełniaczem i zaklejasz taśmą. Każdy z tych elementów – butelka, karton, wypełniacz i taśma – traktowany jest jako opakowanie w rozumieniu niemieckiego prawa.
Zanim rozpoczniesz sprzedaż, musisz zarejestrować firmę w systemie LUCID i uzyskać numer rejestracyjny, zawrzeć umowę z dualnym systemem, a następnie raportować ilości wprowadzonych opakowań co najmniej raz w roku.
Dzięki takiej konstrukcji systemu koszty recyklingu przenoszone są bezpośrednio na firmy wprowadzające opakowania, a nie na podatników. Z perspektywy przedsiębiorcy oznacza to dodatkowe formalności i koszty, ale jednocześnie gwarancję, że Twoja sprzedaż w Niemczech odbywa się w pełni legalnie i zgodnie z przepisami.
BattG i rejestracja baterii (Stiftung EAR)
Kogo dotyczą przepisy BattG
Ustawa o bateriach i akumulatorach (BattG) reguluje wszystkie zasady związane z wprowadzaniem tego typu produktów na rynek niemiecki. Obejmuje zarówno producentów, importerów, jak i sprzedawców internetowych, którzy oferują baterie samodzielnie albo jako część urządzeń elektronicznych. Jeśli więc w Twojej ofercie znajdują się elektronarzędzia, zabawki, smartwatche czy inne urządzenia z wbudowanymi ogniwami, również podlegasz pod te przepisy.
Od stycznia 2021 roku obowiązki rejestracyjne zostały przeniesione do Stiftung EAR, które wcześniej zajmowało się wyłącznie sprzętem elektrycznym i elektronicznym. Dziś to właśnie ta instytucja prowadzi rejestr producentów i wydaje numery rejestracyjne BattG. Dla firm bez siedziby w Niemczech dodatkowym wymogiem jest wyznaczenie lokalnego przedstawiciela (Bevollmächtigter), który przejmie formalne obowiązki wobec Stiftung EAR.
Rejestracja w Stiftung EAR
Rejestracja musi nastąpić jeszcze przed pierwszym wprowadzeniem baterii na rynek niemiecki. Po jej zakończeniu przedsiębiorca otrzymuje numer rejestracyjny Stiftung EAR, który stanowi oficjalne potwierdzenie zgodności z BattG. Ten numer jest wymagany przez kontrahentów i platformy sprzedażowe. Brak rejestracji oznacza, że sprzedaż produktów zawierających baterie jest w Niemczech nielegalna i może skutkować zarówno karami finansowymi, jak i blokadą ofert na dużych serwisach e-commerce.
System zbiórki i odbioru zużytych baterii
Kolejnym obowiązkiem przedsiębiorcy jest zapewnienie, że zużyte baterie trafią do odpowiedniego systemu recyklingu. W przypadku baterii przenośnych konieczny jest udział w zatwierdzonym systemie zbiórki, takim jak GRS Batterien. Jeśli natomiast chodzi o baterie przemysłowe lub samochodowe, producent lub importer ma obowiązek samodzielnego zorganizowania bezpłatnego odbioru od klienta i dalszego zagospodarowania odpadów. Każdy z tych modeli przenosi koszty systemu zbiórki na podmiot wprowadzający, a nie na konsumenta.
Etykietowanie i raportowanie
Każda bateria lub akumulator musi być oznaczone symbolem przekreślonego kosza, co informuje konsumenta, że nie wolno wyrzucać produktu razem z odpadami zmieszanymi. Jeżeli bateria zawiera metale ciężkie, konieczne jest umieszczenie dodatkowych oznaczeń, takich jak Pb dla ołowiu, Cd dla kadmu czy Hg dla rtęci.
Oprócz tego przedsiębiorcy są zobowiązani do raportowania ilości baterii wprowadzonych na rynek oraz zebranych w ramach systemów odbioru. Raporty składa się corocznie do Stiftung EAR, chociaż w przypadku niektórych kategorii lub wymogów systemów zbiórki częstotliwość sprawozdawczości może być większa.
Przykład z polskiego e-sklepu
Wyobraź sobie, że prowadzisz polski sklep internetowy i sprzedajesz do Niemiec bezprzewodowe słuchawki z wbudowanym akumulatorem. Zanim rozpoczniesz sprzedaż, musisz zarejestrować firmę w Stiftung EAR, uzyskać numer rejestracyjny, zapewnić system odbioru zużytych akumulatorów, odpowiednio oznakować produkty i przygotować roczne raporty. Dopiero wtedy Twoja sprzedaż odbywa się zgodnie z prawem i bez ryzyka sankcji.
Dlaczego to ważne
System BattG opiera się na zasadzie rozszerzonej odpowiedzialności producenta, co oznacza, że to przedsiębiorca, a nie konsument czy podatnik, ponosi koszty zbiórki i recyklingu baterii. Z punktu widzenia firmy oznacza to dodatkowe formalności i koszty, ale jednocześnie daje gwarancję, że działalność na rynku niemieckim jest w pełni legalna i zabezpieczona przed konsekwencjami prawnymi.
Porównanie: BDO (Polska) vs. rejestry niemieckie
Opakowania: BDO (PL) ↔︎ LUCID & VerpackG (DE)
W Polsce cały temat opakowań obsługujesz centralnie w BDO. W Niemczech działasz według Verpackungsgesetz i rejestru LUCID prowadzonego przez ZSVR. Od 1 lipca 2022 r. wpis do LUCID jest obowiązkowy dla wszystkich rodzajów opakowań, nie tylko konsumenckich, a platformy sprzedażowe mają ustawowy obowiązek weryfikacji, czy sprzedawca jest zarejestrowany i – w sprzedaży B2C – czy ma ważną licencję w systemie dualnym. System dualny dotyczy wyłącznie opakowań „systemowych”, które finalnie lądują w gospodarstwach domowych; opakowania stricte B2B, takie jak transportowe, co do zasady nie wymagają licencji w systemie, ale wiążą się z innymi obowiązkami, w tym zapewnieniem zwrotu lub odbioru. Rejestracja w LUCID jest bezpłatna. Kluczowa różnica praktyczna polega na tym, że w Polsce wszystko załatwiasz w jednym narzędziu, a w Niemczech masz dwa równoległe tory: administracyjny wpis w LUCID oraz komercyjną umowę z systemem dualnym, a dane w obu miejscach muszą się ze sobą zgadzać.
Elektronika: BDO (PL) ↔︎ ElektroG & Stiftung EAR/WEEE (DE)
W obszarze elektroniki polskie firmy raportują w BDO, natomiast w Niemczech producent lub importer rejestruje się w Stiftung EAR i otrzymuje numer WEEE. Jeśli nie masz siedziby w Niemczech, konieczne jest wyznaczenie instytucji Bevollmächtigter, bez której rejestracja i sprzedaż nie są dopuszczalne. Zgodnie z ElektroG numer WEEE trzeba podawać przy oferowaniu urządzeń i na fakturach, co w praktyce oznacza, że powinien być widoczny w sklepie internetowym lub na platformie oraz na dokumentach sprzedażowych. Nie jest to oznakowanie samego produktu; na produkcie wymagane są inne elementy, jak symbol przekreślonego kosza i identyfikacja producenta. Zamiast jednego centralnego systemu działa tu wyspecjalizowany organ Stiftung EAR z własnymi procedurami rejestracyjnymi, wymogami gwarancyjnymi, sprawozdawczością i kontrolą.
Baterie: BDO (PL) ↔︎ BattG & Stiftung EAR (DE)
Dla baterii i akumulatorów w Polsce korzystasz z BDO, a w Niemczech obowiązuje BattG i rejestr w Stiftung EAR. Po pozytywnym zakończeniu procedury otrzymujesz Batt-Reg.-Nr. DE…, który identyfikuje wprowadzającego. W przypadku baterii przenośnych musisz przystąpić do zatwierdzonego systemu zbiórki; przy bateriach przemysłowych i pojazdowych sam zapewniasz bezpłatny odbiór oraz właściwe zagospodarowanie. Oznakowanie obejmuje symbol przekreślonego kosza, a jeśli dotyczy – dodatkowe symbole metali ciężkich (Pb, Cd, Hg).
Różnice w raportowaniu: częstotliwość, zakres i forma
W opakowaniach rozliczasz się jednocześnie wobec systemu dualnego oraz wobec LUCID. Harmonogram i format raportów do systemu dualnego wynikają z umowy i mogą być miesięczne, kwartalne lub roczne, natomiast do LUCID składasz co najmniej roczne zestawienie wolumenów, zwykle z planem oraz późniejszą korektą. Przy dużych wolumenach dochodzi Vollständigkeitserklärung składana do 15 maja, potwierdzana przez uprawnionego audytora, z progami 80 ton szkła, 50 ton papieru/tektury i 30 ton łącznie dla tworzyw, metali i kompozytów. W ElektroG producenci przekazują bieżące meldunki ilościowe, dla wielu kategorii B2C w cyklu miesięcznym, oraz roczną statystykę (co do zasady do 30 kwietnia za rok poprzedni); szczegóły zależą od kategorii urządzeń i podziału B2C/B2B. W BattG raportujesz wolumeny do Stiftung EAR, a dla baterii przenośnych również do wybranego systemu zbiórki zgodnie z jego regulaminem, najczęściej w trybie rocznym z ewentualnymi okresami pośrednimi.
Najczęstsze błędy polskich firm wchodzących na rynek niemiecki
Najwięcej problemów zaczyna się od próby znalezienia jednego „niemieckiego BDO”, zamiast równoległego ogarnięcia wpisu w LUCID, licencji w systemie dualnym oraz rejestracji w Stiftung EAR dla elektroniki i baterii. Często pomijana jest rejestracja opakowań B2B, bo wydaje się, że skoro nie są „systemowe”, nie wymagają żadnych działań, podczas gdy wpis do LUCID jest nadal obowiązkowy. Firmy bez niemieckiej siedziby zapominają o ustanowieniu Bevollmächtigter, co blokuje procesy w EAR. Zdarza się mylenie eANV/ZKS-Abfall, który służy do śledzenia odpadów niebezpiecznych, z rejestrami EPR, chociaż to zupełnie inny system. Powszechna jest też niespójność danych między systemem dualnym a LUCID, brak podania numeru WEEE przy oferowaniu produktów i na fakturach oraz lekceważenie wymogów marketplace’ów, które od 1 lipca 2022 r. muszą blokować oferty sprzedawców niespełniających wymogów VerpackG.
Podsumowanie
Brak BDO = trzy osobne systemy
Wchodząc na rynek niemiecki, musisz pamiętać, że nie istnieje jeden centralny rejestr BDO. Zamiast tego działają trzy osobne filary: Verpackungsgesetz i rejestr LUCID dla opakowań, ElektroG i rejestracja w Stiftung EAR dla sprzętu elektrycznego i elektronicznego oraz BattG, również obsługiwane przez Stiftung EAR, dla baterii i akumulatorów. Każdy z tych systemów funkcjonuje niezależnie i wymaga osobnej procedury rejestracyjnej oraz odrębnej sprawozdawczości.
Kluczowe obowiązki dla polskich firm
Dla przedsiębiorcy z Polski oznacza to, że przed rozpoczęciem sprzedaży w Niemczech musi sprawdzić, które produkty wprowadza i jakie przepisy go obejmują. Jeżeli sprzedajesz towary w opakowaniach – musisz być wpisany do LUCID i, w przypadku opakowań konsumenckich, mieć umowę z systemem dualnym. Jeśli sprzedajesz elektronikę – potrzebujesz numeru WEEE z Stiftung EAR i, jeśli nie masz siedziby w Niemczech, wyznaczonego przedstawiciela (Bevollmächtigter). A jeśli w Twojej ofercie są baterie lub produkty z wbudowanymi akumulatorami – musisz przejść rejestrację w ramach BattG, zapewnić system zbiórki, właściwe oznakowanie i regularne raportowanie.
Jeżeli myślisz poważnie o sprzedaży w Niemczech, nie możesz odkładać tego na później. Sprawdź, czy Twoja firma jest już zarejestrowana w wymaganych rejestrach. Jeśli nie, rozpocznij procedurę jak najszybciej – nie tylko po to, aby uniknąć kar finansowych, ale także dlatego, że od lipca 2022 roku same platformy sprzedażowe blokują oferty sprzedawców, którzy nie spełniają wymogów VerpackG. W praktyce oznacza to, że bez numeru LUCID czy WEEE możesz po prostu nie wejść na rynek niemiecki.
